2015-11-12

Demokratyczne państwo prawne

Nasza konstytucja zawiera termin „państwo prawne”. Któregoś dnia dowiedzą się o tym, ci, którzy publicznie rozprawiają o „państwie prawa”.

Obydwa powyższe terminy wywodzą się z Rechtsstaat. Ja wolałbym w konstytucji „demokratyczne państwo praworządne”, podobne do rule of law, ale wiąże nas konstytucja, a zatem: „demokratyczne państwo prawne”.

Na podstawie (a) opracowań licznych autorów (zwłaszcza B.Z. Tomanaha, T. Bingham i znani autorzy polscy -  zob. bibliografie moich publikacji na tej stronie internetowej), (b) analizy tekstów konstytucji i (c) obserwacji funkcjonowania państw, można budować koncepcje demokratycznego państwa prawnego oparte na rozmaitych połączeniach następujących jego modelowych cech:   

--- Ustrój oparty na prawnie (konstytucyjnie) określonym podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Europejski model stosunków między nimi lepszy jest od amerykańskiego (USA).

--- Legalność oparta na względnie trwałych, powszechnie znanych, zrozumiałych i akceptowanych normach ogólnych - prawo jako podstawa i zakres działalności organów władzy publicznej, w tym – organów administracji rządowej i obsługujących je urzędów (urzędników).

--- Demokratyczna procedura podejmowania decyzji przez demokratycznie wybranych przedstawicieli suwerena czyli narodu politycznego („Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej”) i określona pośrednio wolą większości treść norm prawnych.

--- Prawa jednostki odnośnie do wolności (wolno wszystko, co nie jest przez prawo zabronione), własności, zawierania umów, prywatności i poszanowania godności osobistej.

--- Urzeczywistnianie łączne zasad współdziałania demokratycznego i sprawiedliwości społecznej oraz polityki trwałego i zrównoważonego rozwoju.

--- Rozwijanie wszechstronnej aktywności obywatelskiej, w tym – refleksji nad demokratycznym państwem prawnym.

Analizowanie procesu integracji międzypaństwowej takich państw wymaga stosowania tych, albo podobnych cech, jako kategorii analitycznych odnośnie do modelu hipotetycznego państwa (kon)federalnego.

[Fragmenty rozdziału o demokratycznej transformacji ustrojowej, z mojej książki w przygotowaniu wydawniczo-redakcyjnym.]